Probavni enzimi ključ su dobre probave

Probiotici su šire poznati od probavnih enzima, kao i njihova uloga u organizmu. Oni su skupni naziv za dobre bakterije koje nastanjuju naša crijeva i pomažu u probavi hrane, dok su prebiotici organizmi koji pospješuju nastanjivanje probiotika u crijevima. Probavni enzimi zapravo uopće nisu „živući organizmi" već proteinske molekule koje pokreću razgradnju hrane, a prvi se probavni enzim nalazi već u slini. Iz tog se razloga kaže kako probava započinje u ustima.

Probavni enzimi funkcioniraju na principu 'ključ-brava', u kojem je svaki enzim brava, a odgovarajuća molekula koju razgrađuje predstavlja ključ. Postoje 3 velike skupine enzima – prehrambeni, metabolički i probavni. 

Oni služe za razgradnju makromolekula unesenih kroz hranu, a to su proteini (bjelančevine), ugljikohidrati (šećeri) i masti (lipidi). Te molekule služe kao gorivo organizmu i za rast stanica, a u krvotok ulaze nakon što ih enzimi razgrade na manje i iskoristive dijelove. Većinu njih tijelo samo proizvodi, ali je i bitno unositi ih kroz prehranu.

Kod nedostatka određenih enzima dolazi do razvitka intolerancija na hranu, te je u ovoj kategoriji najpoznatija intolerancija na laktozu koju uzrokuje nedostatak enzima laktaze. Kod intolerancija na hranu uzrokovanih pomanjkanjem probavnih enzima, one najčešće nestaju kada se enzimi počnu redovito unositi u organizam (putem hrane ili dodataka prehrani). Alergije na hranu i kronične bolesti (poput celijakije, Crohnove bolesti itd.) ne spadaju u ovu kategoriju te je lijek za njih drugačije prirode.

Svaka osoba ima svojstven enzimski potencijal tj. sposobnost organizma (gušterače) da proizvodi dovoljne količine probavnih enzima. On se smanjuje s godinama, te nije neobično da starije osobe razviju intolerancije na hranu (najčešće laktozu i gluten), ali isto tako može biti narušen drugim faktorima poput bolesti, stresa, neizbalansirane prehrane... 

Pomanjkanje probavnih enzima u organizmu znači da se unesena hrana neće moći rastaviti na manje dijelove, niti apsorbirati u organizam. Tada neprobavljeni makronutrijenti (proteini, ugljikohidrati ili masti) 'silaze' u svom gotovo cijelom obliku u debelo crijevo i ondje započinje proces truljenja.U tom slučaju može doći do razmnožavanja loših bakterija koje izazivaju mnoge nelagodne simptome (poput nadutosti, proljeva, zatvora, grčeva...) i narušavaju crijevnu mikrofloru jer njihov broj raste, a sprječavaju razmnožavanje dobrih bakterija. Nadalje, može se dogoditi i malapsorpcija, koja je rezultat toga da se makronutrijenti ne probavljaju i ne dolaze do stanica, te one ne mogu rasti. Simptomi su najčešće gubitak na težini, migrene, pad imuniteta, kronični umor itd. 

Da bi izbjegli navođenje zbunjujućih kemijskih naziva i opisa, samo ćemo ukratko objasniti koji su najpoznatiji probavni enzimi, koji su najčešće i oni čija narušena proizvodnja uzrokuje disbalans u organizmu.

Razgradnja proteina na manje molekule odvija se uz pomoć enzima proteaze u želucu i na samom početku tankog crijeva (dio koji se naziva dvanaesnik). Razgradnja se završava u tankom crijevu gdje se oni onda apsorbiraju u krvotok i putem krvi dolaze do stanica. Proteini se razgrađuju na aminokiseline (koje naše tijelo ne može proizvesti) i peptide, te su najčešće lako probavljivi i s njima organizam najrijeđe ima problema.

Također, čak i ako je kvaliteta hrane dobra (konzumiraju se domaće, organske i svježe namirnice), problem može predstavljati činjenica da se većina hrane jede termički obrađena, čime se ubijaju svi enzimi u hrani. Voće poput ananasa, kiwija, papaje i banane prepuno je probavnih enzima, te bi se trebalo jesti sirovo. Povrće je najbolje jesti ukiseljeno (jer je tada obogaćeno enzimima i probioticima) i kuhano jer je tada i dalje dobar izvor vlakana i makronutrijenata, a i termičkom obradom (kuhanjem bez začina i ulja) postaje lakše probavljivo. 

Probavni enzimi postoje i u obliku dodataka prehrani, čijom smo konzumacijom sigurni kako smo unijeli dovoljnu dnevnu količinu. O tim prehrambenim nadopunama trebali bi razmisliti kada primijetite česte i kontinuirane probavne smetnje, i zaključite kako će vam zbog životnih okolnosti biti otežano samo kroz hranu osigurati dovoljnu količinu enzima. Isto tako, životne okolnosti poput konstantnog stresa, brzog tempa života, nedostatka vremena za kuhanje ili čak i starenja mogu uvelike narušiti proizvodnju probavnih enzima, kao i česta konzumacija prerađene i 'teške' hrane koja umara tijelo jer zahtijeva pojačanu proizvodnju enzima – što je tijelu često teško pratiti.

Dodaci prehrani koji se proizvode na biljnoj bazi sadrže najkvalitetnije probavne enzime, a i najbogatiji su njima. Terranova probavni enzimi sadrže najvažnije enzime (poput laktaze, proteaze...) uz pomoć kojih se olakšava probava svih najvažnijih skupina hrane i makronutrijenata, te mogu pomoći kod probave čak i 'problematičnih' namirnica (poput mahunarki koje inače izazivaju nadutost).